| 
       ÇAM TÜRLERİ 
      Latince Pinus ismi ile anılır. 300 e yakın çam türü mevcuttur. Biz Ülkemiz iklimine uygun belli başlı türleri inceleyeceğiz. Çam türlerinin bir kaç istisnası dışında hiçbirisi taban suyunu sevmez. Bu nedenle yamaçlarda eğimiz fazla olduğu yerlerde daha sağlıklı gelişir. Budamaya gelmezler ve enteresandır gübredende pek hoşlanmazlar. Pekçok bahçede fazla sulamadan ötürü çam türlerinin kökleri çürümektedir. Aşırı sulama yapılmaması gereken türlerdir. Bu özellikler aşağıda anlattığımız bir kaç istisna dışında tüm çam türleri için geçerlidir. 
      
         
 
        
      
        
            | 
          Kızılçam (Pinus brutia Ten.), çamgiller (Pinaceae) familyasından Doğu   Akdeniz'e özgü 5-20 m. boylarında hızlı büyüyen ve ışığı seven kalın dallı   bir çam türü. Sadece Türk ormancılığında değil, yabancı   kaynaklarda da son dönemde Türk Çamı — Türk Kızılçamı olarak kullanımı   yaygınlaşmaktadır. Akdeniz İkliminin görüldüğü Ege ve Akdeniz Bölgelerinde çok   bulunurlar. Deniz seviyesinden 1000-1200 m yüksekliğe kadar ulaşabilirler. 
  
            Kuraklığa ve soğuğa dayanıklıdır. 
  
            Karaçam ,Sarı çam ve Kızıl çam genellikle biri birine çok benzerdir ve karıştırılmaktadır. Bu çam türleri ismini gövde çatlaklarının renginden alır. Birini diğerinden ayırt etmek için gövde çatlaklarının rengine bakın. Ayrıca kızıl çamın kozalakları kara çam ve sarı çam kozalaklarının iki katından daha büyüktür. 
   | 
         
        
            | 
          Sarıçam (Pinus sylvestris), çamgiller (Pinaceae) familyasından Avrupa'nın hemen her yerinde, Kafkaslar, Sibirya ve Kuzey Asya'da yayılış gösteren çam türü.Uygun yerlerde hızlı gelişir. Soğuk iklim ve rüzgara karşı dayanıklı, bol güneş   ister. Kumlu ve killi topraklarda gelişebilir.   Nisbi nemi çok düşük olan iklimlerde ve kuru topraklarda gelişemez. Kazık   kökleri sayesinde fırtınalara dayanıklıdır.Türkiye'de Batı ve Doğu   karadeniz'de güneye bakan yamaçlarda, Doğu Anadolu'da Sarıkamış'da, Güney Marmara, Yozgat, Sivas, Kırşehir ve güneydeki sınırını Kayseri Pınarbaşı'da yapar. Türkiye'de sarıçamların kapladığı alan 757.426   hektardır. 
  
          Yüksek rakımlar için uygundur.  Kurağı sevmez.  | 
         
        
            | 
          Karaçam (Pinus nigra), çamgiller (Pinaceae) familyasından bir çam türü. 
Karaçam ağaçları 35-40 m boy yapar. Yaşlı ağaçlarda gövde derin çatlaklıdır,   kalın ve esmer kabukları vardır. Bu Ağaçlar bol reçineli tomurcuklar büyük, silindirik ve uçları   sivri, tomurcuk pullarının kenarları kirpiklidir. Sürgün ucunda bulunan yapraklar tomurcuğa doğru yönelmiş   olduğundan "çanak" görünümünde bir boşluk oluşturur. 4-8 cm uzunluğundaki iğne   yapraklar koyu yeşil ve serttir. 
Yumurtamsı konik görünümdeki kozalakları simetrik ve yok denecek kadar kısa   saplıdır. Kozalak boyu 3 cm. civarındadır. 
Karaçam ağaçları daha çok kıyı bölgelerinin yukarı kesimlerinde saf ya da   karışık ormanlar kurar, hatta step bölgelerine kadar sokulur. Türkiye'de   2.527.685 hektar saf karaçam ormanı bulunmaktadır. Gövdesinin ve dallarının   kalınlığı, gri ve derin çatlaklı kabuğu, iğne yapraklarının koyu yeşil rengi ile   diğer çam türlerinden ayrılır. Fotosentezle de hayatta kalabildiği gibi yagmur   sularından da takviye alır. 
Karaçam kuraklığa ve soğuk iklim şartlarına uygundur.  | 
         
        
            | 
          Dağ çamı (Pinus mugo), çamgiller (Pinaceae) familyasından Orta ve Güney Avrupa'nın dağlık bölgelerinde yetişen   bir çam türü. 
            5-10 m boylu piramidal bir yapıya sahiptir. Dallar çevrel olarak dizilmiştir.   İğne yapraklar koyu yeşil, 3-8 cm uzunlukta ve sık dizilmiş, ucu küt, kalın,   sert, düz veya tırpan biçiminde ve ikilidir. Ağaç üzerinde 5-10 yıl kadar kalır. Kozalaklar 2-6 cm uzunlukta, yumurta   biçiminde, kısa saplı, tek veya 2-3 tanesi bir arada bulunur, 3. yılda   olgunlaşır. 
          Güneşli yerleri sever, soğuk ve rüzgarlara karşı dayanıklıdır. Ancak kurak,   taşlık ve kayalık yerlerde yetişenlerde odun fazla reçineli, sulak yerlerde yetişenlerde ise az   reçinelidir.  | 
         
        
            | 
          Fıstık çamı (Pinus pinea), çamgiller (Pinaceae) familyasından Ege, Akdeniz sahilleri, Portekiz, İspanya, İtalya, Girit ve Türkiye'de yayılış gösteren çam türü.Toprak istekleri bakımından çok seçici olmaza da geçirgen kumlu,gevşek   toprakları severler. Işık ağacı olup gençlikte hızlı büyür ve derine giden kazık   kök sistemine sahiptir. Ağrılıkla 0-900 m. aralığında Başta Ege Bölgesi olmak   üzere Marmara, Akdeniz bölgelerinde geniş yayılış gösterir. Rutubet isteği   fazladır. Özellikle Temmuz-Ağustos aylarında su açığı olmamalıdır. Kısa süreli   donlara karşı dayanıklı olmasına rağmen etkilenir. Atmosforik kirliliğe ve   yeraltı sularındaki tuzlulaşmaya karşı duyarlıdır. Yangın sonrası sürgün verme   kapasitesi yüksektir. 
          Fıstıklarının ekonomik değeri çok yüksektir. İç bölgelerde fıstık vermemektedir. İzmir bölgesi en ideal geliştiği bölgedir. Geniş gölgeler oluşturur.  | 
         
        
            | 
          Ağlayan çam (Pinus wallichiana), çamgiller (Pinaceae) familyasına ait süs bitikisi olarak değerli olan bir çam türü. 
            50 metreye kadar boylanabilir. Piramide benzeyen şekli ve çok kalın gövdesi   vardır. Derine inen köklerinin bulunması   ve yaz kış yeşil kalmasıyla tanınır. Yaprakları önceleri mavimsi parlak   sarı-yeşil, sonraları kirli sarıya döner ve aşağı doğru püskül gibi sarkar. 
            Serin, yarı gölgeli ve nemi az yerleri sever. Toprakta fazla besin maddesi bulunmazsa da gelişimi   sürdürür. Geniş bahçelerde kullanılabilen bir ağaç cinsidir. Anavatanı Himalayalardır. 
            Kuraklığa ve soğuğa dayanıklıdır. Son derece estetik bir ağaçtır. 
   | 
         
        
            | 
          Lübnan sediri veya Toros sediri (Cedrus libani), çamgiller (Pinaceae)   familyasından Güney Anadolu Toroslarında yaygın görülen, ayrıca Kelkit ve   Yeşilırmak vadilerinde kalıntı meşcereleri bulunan bir sedir türü.
                       40 m'ye kadar boy yapar. Genç sürgünler grimsi kahverengi, çıplak ya da hafif tüylüdür. İğne yapraklar 1,5-3,5 cm   uzunluğunda, sert ve batıcıdır. Renkleri önceleri koyu yeşil, zamanla yaşlı   bireylerde mavimsi yeşil renk almaktadır. Kozalakları genellikle fıçı biçimindedir.           Lübnan sedirinin ışık isteği   fazladır ve yarı ışık ağacı olarak kabul edilir. Toprak bakımından seçici   değildir. Daha ziyade kayalık kalkerli yamaçlarda yetişirler. Akdeniz ikliminin hakim   olduğu yerlerde bulunur. Kışları ılık yerler ister. Kurağa dayansada ekstrem soğuklardan etkilenir. Sedir türlerinden soğuğa en fazla dayananıdır.  | 
         
        
            | 
          Himalaya sediri (Cedrus deodora), çamgiller (Pinaceae) familyasından Batı Himalaya'larda   yetişen sedir bir türü. 
            50-60 m boy ve 3 m'den fazla çap yapabilir. İğne yapraklar uzun ve yeşildir   (3-5 cm). Bu yaprakların aşağıya doğru sarkık olması ile diğer türlerden   ayrılır. Tepe sürgünü karakteristik olarak aşağıya sarkar. Piramidal   görünüşlüdür. Kozalakları 7-10 cm   boyundadır. 
            Soğuklara karşı hassastır. Kuru ve kireçli topraklarla, hava nisbi neminin   düşük olduğu yerlerde iyi gelişemez. 
          Son derece estetik bir türdür. Mavi varyetleri ve sarı uçlu altuni varyetleri vardır.  | 
         
        
            | 
          Atlas sediri (Cedrus atlantica), çamgiller (Pinaceae) familyasından doğal olarak   Kuzey Afrika, Cezayir, Fas ve Atlas Dağlarında yetişen sedir türü. 
            40 m'ye kadar boy ve 3 m kadar da kutur büyümesi gösterir. Piramit   biçimlidir. Dipten itibaran dallanır. Yaşlanınca da bu formunu kaybetmez. Yaprakları mavi-yeşil, gümüşi gri veya   nadiren açık ya da koyu yeşil renkli olup 2-2,5 cm uzunluğundadır. Kozalakları parlak açık kahverengi, 5-7   cm uzunlukta ve uç kısmı basıktır. 
          Kökleri taban suyuna en fazla dayanabilen çam türüdür.Mavi varyetleri vardır.  | 
         
        
            | 
          Arizona Servisi-Mavi Servi 
            25. m.'ye kadar boylanabilen geniş piramidal yapılı herdem   yeşil ağaçlardır. Pul yaprakları mavimsi-yeşil ya da gri-mavi renkli, kalın ve   sivridir. Stoma bezeleri belirgindir. Erkek kozalak silindir biçimindedir. Dişi   kozalak küre şeklinde, 2-3 cm. çapında olup 6-8 puldan oluşur ve koyu   kırmızımtırak kahverengidir. Pulların sırt tarafları düz veya biraz basıktır,   arkalarında ise sivri çıkıntıları vardır. Kozalak olgunlaştığında dağılmaz. 
            Doğal yayılış alanı Meksika ve Amerika'dır. Alkali hatta asitli   topraklarda yetişir. Hızlı gelişen Mavi Servi gümüşi yaprak rengi ile dekoratif   bir süs bitkisidir. 
            Mavi ve yeşil renkleri mevcuttur. Hızlı büyür. Rüzgar kesicidir. Kuraklığa ve soğuklara son derece dayanıklıdır.  | 
         
        
            | 
          Mavi ladin (Picea pungens), çamgiller (Pinaceae) familyasından 25-30 m’ye   kadar boylanan ve 1,5 m’ye kadar çap yapabilen ladin türü.
            Konik ,bodur ,piramit gibi çeşitli varyetleri mevcuttur. 
            İğne yapraklar   15-30 mm uzunlukta, kalın, soluk boz-yeşil veya parlak mavi, ucu sivridir ve   altında tek bir stoma bandı yer alır. İğne yapraklar koparılınca kötü bir koku   verir. 
            Kozalaklar sarkık, ince uzun, silindirik, 6-11 cm uzunlukta, kapalıyken 2 cm   genişliğinde, açıkken ise 4 cm genişliğindedir. İnce bükülebilen kozalak pulları   20-24 mm uzunluğunda kenarları dalgalıdır. Kırmızımsı menekşe renkli kozalaklar   5-7 ay sonunda olgunlaşır. Tohumlar siyah, 3-4 mm uzunluğunda, ince uzun, tohum   kanadı 10-13 mm olup donuk kahverengidir. 
            Doğal olarak batı Kuzey Amerika’da, Utah ve Colorado ile Arizona ve New   Meksiko’da bulunur. 1800-3000 m yüksekliğe kadar çıkar, bazı yerlerde Engelman   ladini (Picea engelmanni) ile karışıklığa girer. 
            Alpin kuşağının bir türü değildir. Genel olarak dağların vadi boyunca devam   eden nemli düz topraklarında iyi bir büyüme gösterir, diğer yandan az yağmur   alan yerlerde yavaş büyüme yapar. Mavi ladin diğer ladin türleriyle melez   yapmaz, Engelman Ladini ile nadiren melez yapar. 
          Mavi ladin, iğne yapraklı türler içerisinde en popüler olanıdır ve gösterişli   parlak koyu yeşilimsi mavi iğne yapraklar için yetiştirilir. Ticari değeri son   derece yüksektir; tohumdan, çelik yoluyla ve aşı ile üretimi yapılmaktadır.  | 
         
        
            | 
          Batı Ladini (Avrupa   Ladini)Orta ve Kuzey Avrupa ile Rusya'da   saf ve karışık mesçereler kurarak 2100 m. rakıma kadar çıkar.Toprak ve mineral madde istemi az   olan kanaatkar bir türdür. Derin, gevşek, rutubetli, verimli   ve hafif asit topraklarda optimal gelişim gösterir. Islak, batağımsı, kireçli ve   ağır killi topraklardan hoşlanmaz. 
            Ekstrem donlardan zarar görür. -7 ° C de ilk don zararı   görülse de yaşlandıkça kolay atlatır. -38 ° C de dokularda donma başlangıcı   görülür.
            Nem isteği yüksek, ısı isteği azdır. Su, yayılışında   sınırlayıcı faktördür. Kurak yerlerde periyodik olarak sulanmalıdır. Kışları   soğuk geçen kara içi iklimlerin ağacıdır.Geniş, piramidal bir tepe yapar. Tepe çapı 6-8   m.dir.Budamaya yatkındır. Budama alt dalların alınması şeklinde   ve büyüme dönemi dışında yapılmalıdır.
            Gençlikte yavaş, sonraları hızlı büyür. Maksimum 40 m.   boy yapar.
            Sığ, tabak ve yayvan köklüdür.
            
            Rüzgar   ve kar kırma zararları Doğu Ladini'nden daha azdır. Kirli havaya ve zehirli   gazlara karşı çok duyarlıdır. P.a. "Nidiformis" türün, 1-2 m. boy yapan, yavaş   büyüyen, geniş dağılım gösteren ve yapraklan koyu yeşil renkte olan önemli bir   kültivandır.
  
 
  | 
         
        
            | 
          Doğu ladini (Picea orientalis), çamgiller (Pinaceae) familyasından 40-50 metre,   bazen de 60 metre boylara ulaşan, 1,5-2 metre çap yapabilen, dolgun ve düzgün   gövdeli, sivri tepeli önemli bir orman ağacı türü.Kabuk genç gövdelerde genelde açık   renkli ve düzgün, yaşlı gövdelerde koyu renkli ve çatlaklıdır. Dallar çevrel   olarak sık bir halde tüm gövdeye yerleşmiştir. Genç sürgünler ince, açık renkli   ve tüylüdür. Tomurcuk kahverengi,   sivri ve reçinesizdir. Doğu ladini bilinen ladin taksonlarının en kısa iğne yapraklısı olup   uzunlukları 6-11 mm, uçları keskin değil, kör ya da küt olarak sonuçlanır.   Cilalı görünümlü ve koyu yeşildir. Enine kesitleri dört köşelidir. Her yüzünde   1-4 sıra stoma çizgisi bulunur. 
            
              
              İlk yaşlarda büyümesi çok yavaştır. Bu nedenle, silvikültürel yönden doğal ya   da yapay gençleştirmede önemli diri örtü sorunu ile karşılaşılmaktadır. Ancak   8-10 yaşlarından sonra büyüme hızlanmakta ve uzun yıllar sürmektedir. Kök   sistemi genel olarak sığdır. Ancak, uygun, bir başka deyimle, fiziksel   özellikleri iyi olan topraklarda kuvvetli yan kökler ve derine inebilen ana kök   sistemi oluşturabilmektedir.Doğu Ladini’nin yayılışı yereldir. Kuzeydoğu Anadolu’nun sahil kesimleri ile   Kafkasya’da doğal olarak yayılmaktadır. Ülkemizde Türkiye-Gürcistan sınırından   başlar ve batıda Ordu ili yakınlarında Melet Irmağı ile son bulmaktadır. Bu   kesimde (Colchis) dağların çoğunlukla denize dönük kuzey yamaçlarında   görülür. Çoğunlukla 900-1500 metre arasında karışık; 1500-2200   metre, bazende 2400 metre aralarında saf ormanlar kurar. Doğu Ladini vatanı dışında, özellikle Avrupa’da bir süs bitkisi olarak sıkça   yetiştirilir. Yoğun koyu renkli ve cilalı görünümlü bir yapraklanma sistemi ile   dikkati çekmektedir. Parkçılıkta değerli birçok formları bulunur. Bunlardan genç   yaprakları önce sarı, sonra yeşile dönüşen P. orientalis cv. Aurea Hesse et   Beiss., alçak ve geniş tepeli bodur formu Picea orientalis cv. Nana Carr. söylenebilir.Süs bitkisi olarak   İngiltere’de çok görülür. Kuraklığı sevmez. 
              | 
         
        
            | 
          Göknar ya da köknar (Abies), çamgiller (Pinaceae) familyasının Abies cinsinden iğne yapraklı ağaç türlerine verilen ad. 40m’ye kadar   boylanabilen göknarlar, kendine özgü formu, gövde kabuğu iğne yaprakları ve   hatta kokusu ile Çamgiller familyasının diğer türlerinden ayırt edilebilir.   Yapraklarının alt yüzeyinde beyaz çizgiler vardır.Kozalaklar sonbaharda   olgunlaşınca pulları dökülür. Türkiye'de 213.652 hektar saf göknar ormanı   bulunmaktadır. 
            Yaz-kış yeşil, boylu orman ağaçlarıdır.   Piramidal veya dar konik bir şekilde gelişme gösterir. Gövde genel olarak   çatallanma göstermez, dallar gövdeye çevrel olarak dizilmiştir. Kozalakları yukarıya doğru dik olarak durur. Bu   özelliği ile kozalakları aşağıya bakan ladinlerde ayrılır. Kökleri kuvvetli ve kazık köktür. 
            Göknar türleri genellikle yarı gölge ortamlarda iyi gelişme gösterir. Nemli   ve verimli orman topraklarını tercih ederler. Ancak nemli, kumlu, veya killi   topraklarda da iyi gelişirler. Kireçli topraklardan hoşlanmazlar hava nisibi nemini   yüksek, yaz aylarını yağışlı ve serin olmasını isterler. 
          Kuzey yarımkürede mutedil (ılıman) iklim bölgelerinin, yüksek dağlık   kesimlerinde ve Kuzey Afrika, Himalayalar ve Türkiye'de doğal olarak yetişir.  | 
         
        
            | 
          Ardıç : Ardıç ağaçları son derece dayanıklı ağaçlardır. Yangına ,soğuğa ,kuraklığa ,hastalıklara son derece dayanıklıdır. Kokulu ardıç ,adi ardıç ,yayılıcı ardıç ,boz ardıç, mavi ardıç gibi alt türleri vardır. Peysajda genellikle uç sürgünü kesilerek yer örtücü olarak kullanılır. Uç sürgünü kesilen ağaç aşağıdaki resimde olduğu gibi enlemesine büyümesini sürdürür. Alaca ,mavi ,altuni varyetleri üretilmiştir. Yüksek rakımlardan sahile kadar inebilir. Toprak seçici değildir. Killi topraklarda dahi gelişebilir. Kazık kök sistemi vardır. Kökleri betonu bile delebilir. 
  
            Bu şahane ağaçlardan için köklü kale desek yeridir. Fazla -aşırı sulamadan hoşlanmazlar. 
  
  
   | 
         
       
      
        
            | 
          SERVİGİLLER : 
            Çok geniş alt türleri mevcuttur. Adi servi ,pırtık servi ,kıbrıs servisi ,mezarlık servisi ,kara servi ençok bilinenleridir. İnce ve uzun ağaçlardır. Köken olarak Akdeniz bölgesi ağaçlarıdır. ılıman iklimleri severler. Çit bitkisi olarakta kullanılabilirler. Yavaş büyümesine karşın 35 Metreye kadar boy yapabilirler. Şiddetli donlardan ve kuraklıklardan etkilenirler. Rüzgarı pek sevmezler. Bataklıklarda yetişen türleri vardır. Taban suyunun bulunduğu yerlerde kullanılacak nadir pul yapraklı ağaçlardandır. Leylandi ismiyle bilinen alt türü peysajda sıklıkla kullanılmaktadır. Budama ile rüzgar duvarı oluşturmak için idealdir. Leylandilerin altuni ,mavi çeşitleri vardır. 
   | 
         
        
            | 
          MAZI : 
            Mazılar sıklıkla çit bitkisi olarak kullanılır. Budanarak bir duvar oluşturulur. Altuni ,piramit mazı türleri peysajda sıklıkla kullanılır. Mazılar şiddetli soğuklara dayanabilir. Suyu nispeten severler. Pul yapraklı ağaçlardır ,servilerle akraba bir türdür. Anadoluda doğal olarak bulunmazlar ancak süs bitkisi olarak getirilmiştir.  | 
         
        
             | 
          MELEZ ÇAM: 
          Melez çam çok istisnai bir türdür. En büyük özelliği kışın yaprak dökmesi ve sonbaharda aldığı altın sarısı rengidir. Özellikle sedir türlerinin arasında serpiştirildiğinde muhteşem bir manzara oluştururlar. Genellikle ılıman iklimleri sevselerde Ankara gibi kışı sert iklimlerede adapte olabilmektedirler. 30 Metreye kadar boylanabilen bu tür ağır büyüyen bir türdür. Nemli ve yumuşak dokulu organik içeriği zengin derin toprakları sever. Yarı gölge ağacıdır. 0-1200 Metre rakıma kadar görülebilir. 300 Yılın üzerinde yaşar.  | 
         
        
            | 
          PORSUK AĞACI : 
            Porsuk ağacı nadir bulunan türlerdendir. Tohumdan üretimi oldukça zordur. 2000 yaşına kadar yaşayabilen bu bitki ZEHİRLİDİR! Meyveleri dışında kalan tüm bölgelerinde zehir vardır. En yoğun zehirse ezildiğinde ortaya çıkan meyve çekirdeğindedir. Odunu çok elastiktir. Bu nedenle yay yapımında kullanılır. Porsuk yavaş büyüyen bir gölge ağacıdır. Kuvvetli donlardan zarar görür. Suyu ve nemi sever. Saçak kök sistemine sahip nadir iğne yapraklılardandır. Bu nedenle su ihtiyacı fazladır ancak saksı yada kısıtlı toprağa sahip bölmelere en uygun iğne yapraklı türüdür. Derin ve geçirgen toprakları sevmekle birlikte fazlada toprak seçmez. 
   | 
         
       
      
         
 
        
      
     |