1999-2003 Yıllarına Göre Meslek Hastalığı Sayıları

1. Meslek hastalığı tanımlanırken bu tanımlamada amaç önem kazanır. Koruyucu önlemlerin alınması amaçlanıyorsa, yukarıda yapılan tanım yeterlidir. Ama tazmin düşüncesi ön plandaysa, o zaman mutlaka bir kaybın oluşması gerekirdi ki, bunun için bir ödeme yapılabilsin. Bu durumda, ancak iş göremezliğe neden olan durumlar meslek hastalığı olarak nitelenir. Buna karşın meslek hastalıklarını önlemeye çalışanlar için meslek hastalıklarının iş göremezlik hâli şart değildir.
2. Meslek hastalığı önlenebilir nitelikte bir olgudur. Önlenmesinde vücuda giriş yolunun bilinmesi önemlidir. Bu yolu kapatmaya yönelik "kişisel" önlemler alınmalıdır.
3. Meslek hastalıkları birçok etmenin bir araya gelmesi ile oluşur. Bu etmenleri beslenme bozuklukları, bireysel duyarlılığı pekiştiren ilaçlar, sigara ve alkol alışkanlıkları, şişmanlık vb. olarak sayabiliriz.
4. Fizyolojik olarak insanın gereksinme duyduğu ortam koşulları ki, her zaman işin gerekleri ile bağdaşmaz. Sözgelimi soğuk hava deposunda çalışanlar için, işin işçiye değil, işçinin işe uydurulması gerekir.
5. Meslek hastalıkları, özellikle belli işlerde çalışan işçilerde görülen, genel toplumda ya hiç görülmeyen ya da çok düşük sıklıkla görülen hastalıklardır. Ancak fabrikaların çevresel atıkları dolayısıyla benzer hastalık tabloları o bölgede yaşayan kişilerde de görülmeye başlanmıştır. Böylece meslek hastalıkları, giderek "çevresel ve mesleksel hastalıklara" dönüşmeye başlamıştır.
6. İş kazaları dış etkilerle ortaya çıkarken meslek hastalıkları tersine içsel etkilerle ortaya çıkarlar. Meslek hastalıklarına yol açan etmenler mutlaka vücudu çeşitli yollarla etkileyip hastalık sürecini başlatırlar.
7. Meslek hastalıkları, iş kazalarından farklı olarak uzun zaman sürecinde de ortaya çıkabilir ancak çok kısa süre içinde ortaya çıkabilen meslek hastalıkları da vardır. Meslek hastalığına yakalanabilmenin koşulu, bir süre hastalığa neden olan işyerinde çalışmaktır. Bu süre, yaşanılan olumsuz şartların ağırlığına göre uzayıp kısalabilir.
8. Meslek hastalığı sağlıksız koşullara maruz kalmanın hemen ardından çıkabildiği gibi yıllar sonra da görülebilir.
9. Meslek hastalıkları en sık görülen hastalıklar olmadıkları halde, toplumsal önemi olan hastalıklardır. Çünkü yakalanma olasılığı bütün iş yeri çalışanlarını ve gelecekte o iş yerinde çalışacak olanları kapsar. Kurbanları, yalnızca küçük bir gelir için çalışmak zorunda olanlardır.

1. Çalışma biçimlerinden kaynaklanan bir takım nedenlerle (duruş bozukluğu, psiko-sosyal nedenler) ortaya çıkan hastalıklar vardır ki, bunlar da meslek hastalığı olarak nitelenmektedir.
2. Meslek hastalıklarının tanılarının konulması için özgün örgütlenme ve düzenlemeler gereklidir. Meslek hastalıklarının teşhisleri veya tanıları, ancak bilinçli bir arama ile konulabilir.
3. Meslek hastalığı tanısı konulabilmesi için nesnel ve kesin ölçütlere gerek vardır.
4. Meslek hastalıklarının diğer hastalıklardan farklı, kendilerine özgü tanı ve tarama yöntemleri vardır.
5. Meslek hastalıklarının ortaya çıkarılmasında tarama, araştırma ve istatistik çalışmalarının önemli bir yeri vardır.

 

1. Meslek hastalığı ile meslekî olmayan hastalığın ayırımı belirli bir bilgi birikimi ve teknik donanım gerektirmektedir. Bu da onun gözden kaçmasına neden olabilmektedir.
2. Meslek hastalıklarının değerlendirilmesinde doz — tepki ilişkisinin önemli bir yeri vardır. "Doz"la, işçinin çalıştığı ortamın ağır şartlarının onda bıraktığı kötü etkiler, tepkiyle de vücudunun buna yanıtı (belirtiler vs.) anlatılmak istenmektedir.
3. Meslek hastalıkları zaman içinde değişkenlik gösteren bir konudur. Bilimsel ve teknik alandaki gelişmeler sürekli izlenmeli ve bu konu ile ilgili bilgiler güncelleştirilmelidir.
4. Meslek hastalıkları konusunda işçilerin bilgilendirilmesi bir insan hakkıdır.

 

1. Çalışma süresinin sınırlanması çabaları ile meslek hastalıklarının önlenmesi çabaları arasında yakın bir bağlantı vardır.
2. Meslek hastalığını değerlendirirken hekim hem hastasını ve hem de onun çevresini birlikte değerlendirmelidir.
3. Meslek hastalıklarının toplumsal bir faturası vardır.
4. Meslek hastalığına yakalanması işçinin yalnızca kendisini değil, ailesini de yakından etkiler (sağlık, psikolojik, ekonomik vs).
5. Meslek hastalığı tanısı, o tanıyı alan işçinin yakın çalışma arkadaşları için erken tanı olanağı verir. Biz buna toplumsal düzeyde erken tanı diyoruz.
6. Özel olarak korunması gereken kümelerin (çocuk, kadın, sakat, göçmen vb.) meslek hastalıklarına yakalanma riski daha yüksektir.

1. Meslek hastalıklarının yaptığı zedelenmeler, genellikle geri dönüşü olmayan zedelenmelerdir.
2. Meslek hastalığı tanısının geç konulması ya da hiç konulmaması çok boyutlu sorunlara yol açar.
3. Ortam ölçümleri ve düzenli sağlık muayeneleri ile yakınma öncesi veya yakınma sırasında hastalıklar ortaya konulabilir.
4. Meslek hastalıklarının önlenmesi bir ekip işidir.
5. Meslek hastalıklarına yol açan etmenlerin belirli hedef organları vardır, hastalık tablosunu bu organlar üzerindeki etkilerle ortaya koyar.
6. Meslek hastalıklarından korunmada şu yöntemler kullanılabilmektedir:

 

1. Yerine koyma
2. Yer değiştirme
3. Ayırma
4. Yaş yöntem
5. Havalandırma
6. Kapatma
7. Kişisel korunma araçları.
8. Meslek hastalıklarının izlenmesi ve denetimi (dolayısıyla uygulama) yetersizse, bütün yük, işçiyi son çalıştıran işverenin üzerinde kalır.
9. Meslek hastalığı tanısı, beraberinde "tazminat", "yüksek işgöremezlik ödentisi", "çalışma ortamının geliştirilmesi için yatırım" ve "cezai sorumluluk" getirdiği için, işverenlerce göz ardı edilmek istenebilir.
10. Toplumda çalışanların bir kaç kümeye bölünmüş olması (işçi, memur, sözleşmeli, kapsam dışı, çiftçi, esnaf vs) ve büyük bir kısmının işçi sayılmaması, onların kendisini işçi saymaması, meslek hastalıkları konusunda tavır geliştirilmesini güçleştirmektedir.
11. Toplumda, meslek hastalıkları konusunda, politika üreten, uygulamaya yön veren, güçlü bir odağın bulunması gereklidir.

Meslek Hastalıklarının Sınıflandırılması

Meslek hastalıkları, yol açan etmenlere göre sınıflandırılır:

1.  Kimyasal kaynaklı meslek hastalıkları

1. Ağır metaller
2. Çözücüler
3. Gazlar

 

2.  Fiziksel kaynaklı meslek hastalıkları

1. Gürültü ve sarsıntı
2. Yüksek ve alçak basınçta çalışma
3. Soğuk ve sıcakta çalışma
4. Tozlar
5. Radyasyon

 

3.  Biyolojik kaynaklı meslek hastalıkları

1. Bakteri kaynaklı olanlar
2. Virüs kaynaklı olanlar
3. Biyoteknoloji kaynaklı olanlar.

4.  Psikolojik kaynaklı olan meslek hastalıkları

 

 

Çözümler

İnsan, makine ve donanım ile çevre güvenliği bir bütün içinde tek tek ele alınmalıdır.

İşçi sağlığı ve güvenliğinin öneminin ne olduğu işçi ve işverence çok iyi kavranması gerekir.

İşçi sağlığı ve güvenliği konusunda kişisel bilgi, öngörü ve yargılarla değil, kuralına uygun hareket eden çalışanlar topluluğu oluşturulmalıdır.

Tüm kazalar önlenebilir ancak işverenler bu çalışmalara önderlik etmeli ve sorumluluk taşımalıdır.

1999-2003 Yılları arasında iş kazaları ve meslek hastalıkları sonucu ölüm sayıları

 

Bunlar yapılırsa;

1. Çalışanlar korunmuş olur,
2. İşletme güvenliği sağlanır,
3. Üretim güvenliği sağlanır,
4. Çevre güvenliği sağlanır ve korunur,
5. İş kazaları ve meslek hastalıkları sıfıra yaklaşır,
6. Ekonomik kayıplar azalır,
7. Maliyetler azalır,
8. Çalışanların, müşterinin ve işyerinin memnuniyeti sağlanır,
9. Verimlilik artar.

KAZA VE YARALANMA

Olayların planlandığı akışta yürümemesi, kişilerin yaralanmaları, sakat kalmaları ve ölmelerine sebebiyet veren olaya KAZA denilmektedir.

İş kazasının en bilinen tanımı, Sosyal Sigortalar Yasası'nda verilen tanımıdır. Bu tanımın yapılmasındaki temel amaç hangi durumlar için para ödeneceğini belirtmektir. Bundan ötürü, "iş"in kapsamında olmayan ve "işveren"in sorumluluk alanına girmeyen bazı durumları da kapsayabilmektedir.

İş kazası, aşağıdaki durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan, bedence ve ruhça arızaya uğratan olaya denir. ( SSK kanunu 11/a maddesi).

1. Sigortalının iş yerinde bulunduğu sırada,
2. İşveren tarafından yürütülmekte olan iş dolayısıyla,
3. Sigortalının, işveren tarafından görev ile başka bir yere gönderilmesi yüzünden asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,

1. Emzikli kadın sigortalının çocuğuna süt vermesi için ayrılan zamanlarda,
2. Sigortalının işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere toplu olarak götürülüp getirilmeleri sırasında ( servis ) oluşursa, iş kazası olarak kabul edilmektedir.

"Kaza"nın her zaman, insanda bir yaralanma ya da ölüm meydana getirmesi gerekmez. Bu bize "kıl payı" atlatılan olayların incelenmesi için de yardımcı olur. Çünkü bugün "kıl payı" atlatılan ya da "küçük" kazalar, daha büyük kazaların ve yaralanmaların habercisidir. Yine her kaza bir ihmalin, kazaya yol açan etmenlerin önceden görülememesinin sonucudur. Bu bir algılama, yaklaşım ve niyet eksikliğini vurgular ve gelecek için kaygı vericidir.

Dikkatli olmak ; hem kendimiz hem de çevremiz için. önemlidir.

 

İş kazası, bir yaralanma veya ölümle sonuçlanan, üretimle ilgili olan ve istenmeyen bir olaydır. Böyle bir tanımlama bize iş kazalarının önlenmesi için alınabilecek önlemleri, işletme yönetim ve üretim planının bir parçası haline getirme olanağı verir.

"İş ile onun sağlık yönü ayrılmaz" derken, "üretimin kesintisiz ve artarak sürdürülmesi" için yapılacak çalışmalarla çalışanları korumak için alınacak önlemleri birbiriyle karıştırıyoruz.

Hiçbir kaza önceden planlanmaz. Ancak, kazaya sebebiyet veren olaylar önlenebilir.

1999-2003 Yıllarına göre iş kazası sayıları

Bir kaza (yaralanma, zarar görme olayı) 5 temel nedenin arka arkaya dizilmesi sonucu meydana gelir. Bunlardan biri olmadıkça bir sonraki meydana gelmez ve dizi tamamlanmadıkça kaza ve yaralanma olmaz. Bu 5 faktöre kaza zinciri denir. Bunlar;

1. İnsanın doğal yapısı (İnsanın doğa karşısındaki zayıflığı),
2. Kişisel kusurlar,
3. Güvensiz hareket ve güvensiz şartlar,
4. Kaza olayı,
5. Yaralanma (zarar veya hasar).

Kazalar birbiri ile bağlantılı olaylar zinciri sonucunda meydana gelmektedir.

Aşağıda 1999-2003 yıllarına göre iş kazaları ve meslek hastalıkları sonucu ölüm oranları verilmiştir.

İş Kazasını Meydana Getiren Nedenler

% 79.5 "Güvensiz hareketler " % 19,5 "Güvensiz şartlar " dan ve

% 1  " Nedeni bulunamayan" faktörlerden dolayı meydana gelmektedir.

 

İŞ KAZALARI

 

 

%19,5 %1

%79,5

1. Güvensiz hareketler
2. Güvensiz şartlar
3. Bilinmeyen

 

GÜVENSİZ HAREKETLER

1. Sorumsuz biçimde görev verilmeden ya da uyarılara aldırmadan güvensiz çalışmak,
2. Tehlikeli hızda çalışma ya da alet kullanma,
3. Güvenlik donanımını kullanılmaz duruma sokma,

1. Tehlikeli cihazlar kullanmak ya da donanımı güvensiz biçimde yönetmek,
2. Güvensiz yükleme, istif, karıştırma, yerleşme vb. davranışlar,
3. Güvensiz durum ya da duruşlar,
4. Hareketli ya da tehlikeli yerlerde çalışmak,
5. Şaşırmak,kızgınlık, suistimal, irkilme gibi davranışlar,
6. Güvenliği önemsememek ya da kişisel koruyucu malzemeyi kullanmamaktır.

GÜVENSİZ ŞARTLAR

1. İşyerinde kötü koruyucu yapılmış olması,
2. Koruyucunun hiç yapılmamış olması,
3. Kusurlu, pürüzlü, sivri, kaygan, eskimiş, çatlak aletler,
4. Güvensiz yapılmış makine, alet, tesis ve benzerleri,
5. Güvensiz düzen, yetersiz bakım, tıkanıklıklar, kapanmış geçitler,
6. Yetersiz aydınlatma, göz kamaştıran ışık kaynakları,
7. Güvenli iş elbisesi ya da gözlük, eldiven ve maske vermemek, yorucu yüksek topuk ve benzeri şeyler,
8. Yetersiz havalandırma, çevre, hava kaynakları vb.
9. Güvensiz yöntemler v e mekanik, kimyevî, elektriksel, nükleer koşullar.

SONUÇ OLARAK İŞ KAZALARI:

% 2 önlenemez, % 98 önlenebilir, % 50 kolaylıkla önlenebilir.

 

Ülkeler	% Olarak iş kazaları	Kaza sıklık oranı
Kanada	0.81	3,37
ABD	0,83	3,46

1. 
   Yaralanma Şiddetinin Belirlenmesi

 

1. Yaralanma ile sonuçlanmayan kazalar
2. Bir günden fazla dinlenmeyi gerektirmeyen yaralanmalar
3. 20 günden fazla işten kalacak tedaviyi gerektiren kazalar
4. Sürekli iş göremezlik veya ölüm ile sonuçlanan kazalar
5. Kazaların İş Gücüne ve Ekonomiye Etkileri

ILO' ya göre, GSMH' nın % 4'ü ülkelerde iş kazası ve meslek hastalıkları nedeniyle yitirilmektedir.

İşyerlerinin ise kârının % 5 — % 15'i iş kazaları ve meslek hastalıkları nedeniyle kayboluyor.

Ülkemizde SSK 2003 yılı verilerine göre her yıl dört milyar YTL'den fazlası iş kazaları ve meslek hastalıkları nedeniyle yok olmaktadır.

İLO (Uluslararası Çalışma Örgütü) araştırmasına göre;

1. Her yıl dünyada 270.000.000 işçi iş kazalarında yaralanmaktadır.
2. Ülkemizde ise resmi kayıtlara göre 80.000 iş kazası olmaktadır.
3. Dünyada yılda 1.825.000 işçi iş kazalarında ölmektedir.
4. Ülkemizde ise yılda 1500 işçi iş kazalarında ölmektedir.

 

 

Ülkemiz ile ilgili verdiğimiz rakamlar SSK tarafından kayıt altına alınmış yedi milyon çalışana ait verilerdir. Oysa çalışanın yirmi milyon kadar olduğu tahmin ediliyor.

 

 

A.Görünen ( Doğrudan ) Zararlar

Meydana gelen bir iş kazası sonucunda yaralanma, ölüm ve malzeme kaybı ile ilgili tüm giderler, doğrudan zararları ihtiva etmektedir.

1. Makine-teçhizat hasarı,
2. Tazminat ödemeleri,
3. İlk yardım masrafları,
4. Diğer tıbbî masraflar

 

1. Doktor masrafları,
2. İlâç masrafları,
3. Tedavi masrafları
4. Sosyal yardım ödenekleridir. B: Görünmeyen (Dolaylı) Zararlar

Maliyet yönüyle hesaplama zorluğu olan iş kazası sonucunda ilk anda hissedilemeyen ancak zaman içerisinde maddî ve manevî yükümlülükler sebebiyle iş yerinde ve toplum içinde etkisini gösteren zararlar olarak ifade edilir. Bunlar;

1. Kaybolan iş günü,
2. Kaybolan iş gücü,
3. Üretim kayıpları,

4.Çeşitli Meslek Alanlarındaki Tipik İş Kazaları

En riskli sektörler metal, inşaat, kimya ve tarım olarak belirlenmiştir.

1. Elektrik-Elektronik Meslekleri

Bu  meslek  gruplarında görülebilen  iş  kazaları şöyle

sıralanabilir;

1. Elektrik   akımının   bulunduğu   sırada,   iletkendeki   sıyrık   kısmın vücuda teması,
2. Topraklamasız aletlerde meydana gelen kısa devre sebebiyle gövdeye elektrik akımının geçmesi,
3. Nemli yerde kısa devre sebebiyle elektrik akımının çevreye yayılması,
4. Sıcak havyanın vücuda teması,
5. Elektronik devre montajı sırasında elektrik akımına kapılması,
6. Cihazın taşınması sırasında cihazın düşmesi.
7. Mekanik Meslek Grupları

Bu  meslek  gruplarında görülebilen  iş kazaları şöyle

sıralanabilir;

1. Parçaların tornaya gevşek bağlanması,
2. Arızalı tezgâhın çalıştırılması,
3. Koruyucusuz makinede çalışılması,
4. Makine üzerinde alet unutulması,
5. Sıcak parçaların elle tutulması,
6. Makinelerde gözlüksüz çalışma,