OSİLOSKOP

Elektriksel büyüklükleri ölçen aletleri, ölçtükleri büyüklükleri sayısal veya analog olarak ifade ederler. Osilaskoplar ise ölçtüğü büyüklüğün dalga şeklini göstererek maksimum değerini ölçer. Örneğin, bir voltmetre ile ölçülen 12 V AC gerilim osilaskop ile ölçüldüğünde yaklaşık 16,97 V gibi bir değer okunur. Bu değerlerin farklı olmasının sebebi ölçü aletlerinin AC'de etkin değeri, osiloskobun ise AC'nin maksimum değerini ölçmesidir. Osilaskoplar, diğer ölçü aletlerine göre daha pahalı olmalarına karşılık bir sistemdeki arızanın tespiti osilaskoplar ile daha kolaydır. Çünkü televizyon veya daha karmaşık sistemlerin belirli nokta ve katlardaki çıkışları sabittir ve bu çıkışlar sisteme ait kataloglarda nokta nokta belirtilir. Osilaskop ile yapılan ölçümlerde katalogdan farklı çıkış veren katta arıza var demektir.

Osilaskopların dijital ve analog çeşitleri mevcuttur. Standart olarak iki kanallı olan bu cihazların daha fazla kanala sahip olan modelleri de bulunmaktadır. Örneğin; 3 kanallı, 8 ışınlı, 200 Mhz lık bir osilaskop ile 3 kanaldan sinyal girilip, bu sinyaller ve tabi tutulduğu işlemler sonucunda oluşan 8 değer aynı anda görüntülenebilir ve 200 Mhz kadar olansinyaller ölçebilir. Son üretilen dijital osilaskoplar ile ölçülen büyüklük renkli olarak izlenebilmekte, ölçülen değer hafızaya alınıp bilgisayara aktarılabilmektedir.

Osilaskop ile Aşağıdaki Değerler Ölçülebilir
AC ve DC gerilim değerleri
Değişen elektriksel büyüklüklerin dalga şekilleri
Devreden geçen akım
Faz farkı
Frekans
Diyot, transistör gibi yarı iletken elemanların karakteristikleri
Kondansatörün şarj ve deşarj eğrileri

Test sinyali osiloskopun test sinyalinden alınır. Genellikle 1 KHz frekanslı ve 0,2-2 V gerilime sahip bir osilatör sinyalidir. Kondansatör, direnç, diyot ve transistör gibi elektronik elemanların sağlamlık kontrolünde kullanılacağı gibi harici sinyal jeneratörünün olmadığı durumlarda bu sinyal kullanılabilir. Osilaskop ile doğru ve güvenli ölçüm yapabilmek için komütatör, anahtar ve prob bağlantı şekillerinin tam olarak bilinmesi gereklidir.

Osilaskop ile ölçüm yapmaya geçmeden önce, osiloskopu ölçmeye hazırlamak gerekir. Bunun için:
Osilaskop besleme kablosu uygun gerilime bağlanır.
POWER on/off düğmesine basılarak osilaskop açılır.
INTEN düğmesi ile ekrandaki işaretin parlaklığı ayarlanır.
FOCUS düğmesi ile ekrandaki işaretin netliği ayarlanır.
Eğer ekrandaki işaret sağa veya sola kaymışsa X-POS düğmesi ile işaret ekranı ortalayacak şekilde ayarlanır.
Eğer ekrandaki işaret aşağı veya yukarı kaymış ise Y-POS düğmesi ile işaret akranı ortalayacak şekilde ayarlanır.
Bu ayarlar yapıldıktan sonra ölçümlere geçilmelidir.

Osiloskop ile Gerilim Ölçmek

Osilaskop ile alternatif akım doru akım ve yüksek frekanslı sinyaller maksimum 400 V'a kadar ölçülebilir. Osilaskop ile gerilim ölçme işleminde VOLTS/DIV anahtarı ölçülecek gerilime uygun konuma getirilir. Hangi girişten ölçüm yapılacaksa o giriş için AC-DC seçimi yapılır. Osilaskop uçları gerilim ölçülecek uçlara bağlanır. Ekrandaki gerilimin genliği rahat okunabileceği değere kadar VOLTS/ DIV kademesi ayarlanır. Ekrandaki görüntü hareketli, yani kayıyor ise TİME/DIV anahtarı ile ekrandaki görüntü sabitlenir. Bu işlemler yapıldıktan sonra gerilimin osilaskopta meydana getirdiği sinyalin yüksekliği (H) tespit edilir. Bu andaki VOLTS/ DIV anahtarının gösterdiği değer (D) V/cm veya mV/cm cinsinden okunur. Bu değerler yardımı ile ölçülen gerilimin değeri aşağıdaki gibi hesaplanır.

Utt = H (cm) x D (V/cm) Volt, Um = Utt (V) / 2 Volt, U = 0,707 x Um Volttur.
Burada:
Utt: Ölçülen gerilimin tepeden tepeye değeri. Um: Ölçülen gerilimin maksimum değeri. U : Ölçülen gerilimin etkin değerdir.
AC gerilim ölçülmüş ise hesaplanan bu değerin maksimum değer olduğu unutulmamalıdır.

VOLT/ DIV anahtarını ölçülecek gerilim değerine uygun konuma getiriniz.Büyük gerilim değerleri ölçülürken prob üzerindeki anahtar, X1 konumundan X10 konumuna alınmalıdır.

Ölçülecek gerilime göre ölçüm yapılacak girişe ait anahtar ile AC DC seçimini yapınız.

Osilaskop problarını gerilim ölçülecek noktalara bağlayınız.

Ekrandaki gerilimin genliğini rahat okuyana kadar VOLTS /DIV anahtarının kademesini küçült veya büyültünüz.

Görüntüde hareket var ise, TIME/DIV anahtarı ile ekrandaki görüntüyü sabitleyiniz.

Bu anda ekrandaki sinyalın tepe değerini (H) ve VOLTS/DIV anahtarının kademesini (D) tespit ediniz.Ölçülen gerilimin maksimum değeri H /2 ve D değerlerinin çarpımı ile bulunur. Etkin değer ise maksimum değerin 0,707 ile çarpımına eşittir.

Frekans Ölçmek
Her osiloskopun bir frekans ölçme sınırı vardır. Yüksek frekanslar ölçülürken bu sınıra dikkat edilmelidir. Ölçülecek frekans değerine uygun osilaskop seçildikten sonra frekans ölçülecek noktaya osilaskop bağlantısı yapılır. Ekrandaki frekans genliği rahat okunana kadar VOLTS/DIV kademesi küçültülür veya büyültülür. Ekrandaki sinyal hareketli ise TIME/DIV anahtarı ile uygun kademe seçilerek sinyal sabitlenir. Bu anda ekrandaki birperyodun boyu (L), ekrandaki karelerden faydalanılarak tespit edilir. Bu anda TIME/DIV anahtarının seçilmiş olan değeri (TC) s/cm, ms/cm veya μs/cm cinsinden tespit edilir. Bu değerler vasıtası ile ölçülen frekans değeri aşağıdaki gibi tespit edilir.
T= L (cm) x Tc (s/sn) saniye
F= 1 / T Hz
Burada :
T: Ölçülen gerilimin peryodu
F: Ölçülen gerilimin frekansıdır.

Ekrandaki gerilimin genliğini rahat okuyana kadar VOLTS /DIV anahtarının kademesini küçült veya büyültünüz.

Osilaskop problarını frekans ölçülecek noktalara bağlayınız.

Görüntüde hareket var ise TIME/DIV anahtarı ile ekrandaki görüntüyü sabitleyiniz.

Ekrandaki sinyalin bir peryodunun boyunu (L) ekranın karelerinden faydalanarak tespit ediniz.Osilaskop ekranındaki her bir kar 1 cm'dir.

L) değeri Okunduğu andaki TIME /DIV anahtarının kademe değerini (Tc) s/cm, ms/cm veya μs/cm cinsinden tespit ediniz.

Alınan değerlere göre sinyalin frekansını hesaplayınız. T= L (cm) x Tc (s/sn)     f = 1 / T Hz, Formüllerini kullanınız.