OTO ELEKTRİK -2

OTO ELEKTRİĞİNDE KULLANILAN DEVRE ELEMANLARI

Oto elektriğinde temel mantık şu şekildedir. Araca elektrik akü üzerinden dağılır. Marş dinamosu aküyü besler. Hat Aküden önce sigortalara ulaşır, sigortalardan iş yapacağı bölgeye çekilir. Aracın şasesi topraklama vazifesi görür. Aracınızın çalışmasında görev alan temel elekrikli parçalar ,akü,şarj dinamosu ,marş motoru ,distribitör ve bujilerdir. Yeni nesil motorlar ,teknik isimleriyle k jetronik ,j jetronik ve kj jetronik motorlarda işin içerisine beyin diye tabir edilen ECU (elektronik kontrol ünitesi) işin içerisine girer. ECU aracın hava alışını ,yakıt sarfiyatını ve ateşlemeyi kontrol ederek verimi artırır.

Biz şimdi genel olarak tüm otolarda kullanılan temel devre elemanlarını inceleyeceğiz.

Mekanik Şalterler (Swich):

Aracımızda gördüğümüz çekerek ,döndürerek yada basarak hareket verdiğimiz düğmelerden çoğu bir şaltere bağlıdır. Şalterler yani swich ler hareket aldığında bir elektrik yada elektronik devreyi açar yada kaparlar. Bu sayede biz kornaya basmış yada camları açmış oluruz. Şalter hareketi mekanik olarak alıyorsa ,yani devreyi sizin el gücünüzle açıp kapatıyorsa (korna , fren lambaları gibi) biz bu şaltere mekanik şalter deriz. Mekanik şalterler genelde düşük akımlara uygundurlar ,yüksek akımlarda insan elinin şalteri yeterince seri açıp kapayamamasından ötürü arklar meydana getirip iletkenler arasında meme yaptırdığı için pek kullanılmazlar. Tek kontaklı ,iki kontaklı ve çok kontaklı tipleri vardır. Eğer salter yani swich korna gibi tek hareket alıyorsa tek kontaklıdır. Sinyal lambaları gibi iki farklı hareket alıyorsa çift kontaklıdır. Havalandırma kademe düğmesi gibi 3-4 seçeneği varsa çok kontaklıdır.

Tek Kontaklı Mekanik Şalter (tek bir devreye akım verir yada keser)

 

Çift Kontaklı Mekanik Şalter (iki devreyi kontrol eder, sağ sinyal sol sinyal gibi)

Çok Kontaklı Mekanik Şalter (3 ve üzeri devreyi kontrol eder)

Manyetik Şalterler :

Yüksek akım çeken devrelerde kullanırlar. Genellikle marş dinamosunda ,farlarda ,şarj sistemlerinde görülür. Devreyi tamamlamak için gerekli kuvveti bir manyetik alanın oluşturduğu mıknatıslanma ile sağladığı için bu ismi almışlardır. Mekanik şalterlerle birlikte kullanılabilirler.

Ampuller :

1 )- 0,5 — 1,5 watlık ampuller: Gösterge lambalarında
2 )- 3 — 5 watlık ampuller: Plaka,tepe, park ve iç lambalarında
3 )- 21 — 32 watlık ampuller: Geri vites, sinyal ve fren lambalarında
4 )- 55 — 100 watlık ampuller: Projektörlerde,uzun ve kısa farlarda kullanılır.

Yandaki resimlerde çeşitli ampuller görülmektedir. Günümüz araçlarının çoğunda gösterge ışığı olarak led kullanılmaktadır.

Resimde Halojen Ampuller Görülmektedir.

Sigortalar :

Sigortalar aracımızın elektrik aksanını ve cihazlarını yüksek akımdan koruyan parçalardır. Aşağıda yanmış ve sağlam sigortalar görülmektedir. Eski araçlarda genellikle cam sigortalar kullanılır. Tel sigortalarda piyasadan kalkmakla beraber nadiren görülebilmektedir. Tel sigortalar bir porselenin çevresine tel dolanarak yapılır. Sigortalar genellikle aracınızın sigorta kutusunda bulunur. Aracınızda birden fazla sigorta kutusu bulunabilir. Araçlarda sigorta kutuları genelde torpido altı ,direksiyon altı ve akü çevresinde bulunurlar. Akım cihazlara zarar verebilecek düzeye ulaştığında sigorta bacakları arasındaki tel kopak hattın elektriğini keser.

Yanmış Sigorta

Cam Sigorta

Yanmış Cam Sigorta

Sigorta kutuları üzerinde çeşitli simgeler bulunur. Bu simgelere bakarak hangi sigortanın hangi devreye ait olduğunu anlarız. Kutu üzerindeki simgenin iz düşümüne göre sigorta yeri belirlenir. Örneğin aşağıdaki resimde bir sigorta kutusu kapağı görülmektedir. Burada kırmızı kare ile işaretlediğimiz sigortanın cam sileceklerine ait olduğu simgesinden bellidir. Eğer sileceklerimiz çalışmıyorsa ilk yapmamız gereken bu sigortayı kontrol etmek olmalıdır.

Devre Kesiciler :
Grup halinde çalışan alıcı devrelerinde kullanılır. Bunlar bir röle şeklindedir. Üzerinden 10 — 40 amper akım geçen devrelerde kullanılır. Devre kesiciler akım geldiğinde devreyi açar ,akım kesildiğindede devreyi keserler yada kısa devre olarak kullanılırlar. Manuel olanları ise bir anahtar olarak kullanılabilmektedir. Yapılarına göre ikiye ayrılır.

Termik Devre Kesici

Manyetik Devre Kesici

  

Röleler :
15 -40 Amper arasında akım çeken devrelerde kullanılan, tek kontaklı, özel manyetik şalterlerdir. Görevlerine göre iki guruba ayrılır , Akım Röleleri (Akımdaki dalgalanmaları önlemek içindir.Far çiftli korna ve marş selonoidi gibi sistemlerde kullanılır) ve Emniyet Röleleri (Yüksek güçlü bazı alıcıların, görevi bittikten sonra otomatik olarak kapatmak için kullanılır. Emniyet rölelerinin akım rölelerinden farklı tarafı, kontaklarının ters konumda olmasıdır.)

Soketler :

Kabloların birbirine eklenmesi ve takılmasında kullanılan parçalara soket denir.Otomobillerde kontak anahtarı, sinyal kolu,sis farları vb yerlerde kullanılmaktadır.

Soketler zamanla oksitlenme gibi tehlikelere maruz kalabilmekte ve bu nedenle bağlantıyı kesebilmektedir. Bir kontak temizleyici yada pas sökücü sprey ile temizlemeniz gerekebilir. Temassızlık durumunda soketi yuvasına bir kaç kez takıp çıkarın. Bu sayede oksit tabakası nispeten temizlenebilir.

Bazı soketlerde hangi kablonun hangi işi yaptığını aşağıdaki resimlerden öğrenebilirsiniz.

Oto Elektriğinde Kullanılan Kablolar :
Otomobillerin elektrik tesisatında istenilen esnekliği sağlamak amacıyla, içinde çok sayıda ince bakır tel bulunan özel kablolar kullanılır. Kabloların yalıtımı plastik, ipek veya pamuk ipliğinden örülmüş izole tabakalarıyla sağlanır.

Kablo renkleri ne amaçla kullanıldığını belirtir. Şöyleki ; Kırmızı Kontak öncesi + volt ,Sarı Kontak sonrası + volt ,Mavi Park lambası veya gösterge devresi ,Siyah Şase bağlantısı içindir.

Aşağıda oto elektriğinde kullanılan kablo kesitlerine dair tablo verilmiştir.

Kontak Anahtarı Kontrolleri :

Şasi Kontrolü için Ohmetrenin bir ucu şasiye, diğer ucu şasiden yalıtılmış akım giriş ucuna değdirilir. Ölçü aletinin hiçbir değer göstermemesi gerekir. Eğer gösteriyorsa kaçak vardır.

Devre kontrolü 3 şekilde yapılır:

1. Kontak anahtarı ateşleme konumuna getirilir, ohmetrenin ucu, kontak anahtarı batarya girişine (BAT UCU ) diğer ucu kontak anahtarı ateşleme çıkışına (IGN UCU ) değdirildiğinde ohmetrenin değer göstermesi gerekir. Değer göstermiyorsa devrede kopukluk var demektir
2. Kontak anahtarı marş konumundayken ohmetrenin ucu, kontak anahtarı batarya girişine (BAT UCU ) diğer ucu kontak anahtarı marş çıkışına (ST UCU ) değdirilir. Değer göstermiyorsa devrede kopukluk var demektir.
3. Kontak anahtarı marş konumundayken ohmetrenin ucu, kontak anahtarı batarya girişine (BAT UCU ) diğer ucu kontak anahtarı özel alıcılarına (ACC UCU ) değdirilir. Değer göstermiyorsa devrede kopukluk var demektir.

Kısa Devre Kontrolü : Kontak anahtarı kablolarında kısa devreler genellikle tablo değerlerine bakılarak tespit edilir. Çıkan değerler karşılaştırılır. Kısa devre olup olmadığı kontrol edilir.

Kolay Gelsin.
  Bu çalışmada MEB dökümanlarından faydalanılmıştır.