OTO ELEKTRİK-3

ATEŞLEME SİSTEMİ

Bataryalı ateşleme sistemi denilen ,aküden aldığı elektrik ile ateşlemeyi sağlayan devre temelde iki parçalıdır. Kontak anahtarı ,endüksiyon bobini ,distribitör ve bujilerden oluşur.

Primer devre 6 V -12 V düşük gerilimin olduğu devredir. Akü, kontak anahtarı, endiksiyon bobini primer devresi, distribitor platinleri ve kondansatör primer devre elemanlarıdır. Yani üzerlerinde düşük gerilim bulunur.

Sekonder devre ise bünyesinde 4.000 V — 20.000 V yüksek gerilim bulundurur. Endiksiyon bobini sekonder devresi, distribitör makarası -kömürü — kapağı ve bujiler sekonder devre elemanlarıdır. Yani üzerlerinde yüksek gerilim bulundurur.

Ateşleme Sisteminin Çalışma Mantığı : Aküden alınan akım önce kontak anahtarı ile Endüksiyon bobinine iletilir. Enüksiyon bobini bir transformatör gibi akımın gerilimini artırarak distribitöre gönderir. Zira bujide oluşacak kıvılcım için akımın atlama yapabileceği gerilim değerine ulaşması gerkir. Distribitörde yüksek gerilimin -sekonder devre bujilere dağılımı yapılır.

Ateşleme Sistemi Parçaları :

Endüksiyon Bobini : Aşağıda bir endüksiyon bobini açılımı görülmektedir. Yeni nesil bobinlerin çoğu içi yağ doludur. Yağ hem ısı transferini kolaylaştırır hem yalıtkanlık sağlar hemde havadaki nemir sargılara ulaşmasını önler. Endüksiyon bobini bujilerde ihtiyaç duyulan yüksek gerilimi temin eden bir çeşit transformatördür.

Kondansatörler : Kondansatörsüz ateşleme sistemi olmaz. Kondansatör motor çalışırken platin ayrılmaya başladığı andan tam ayrılması ve tekrar birleşmesine kadar geçen sürede akımı depolama görevini üstlenir. Bu sayede platinler arasında ark oluşmaz ,platinler meme yapmaz. Kondansatör sorunları motorda teklemelere neden olur. Eğer elinizde ölçüm aletleriniz yoksa kondansatörü şu şekilde kendiniz test edebilirsiniz. Kondansatörünüzü çıkarın ve iki ayağına seri bir lamba bağlayıp kısadevre yaptırın. Lamba yanmamalıdır. Bu testi geçen kondansatörü şehir şebekesine 3-5 saniyeliğine bağlayıp şerj edin. 30 sn sonra şarjını koruyabilmişmi anlamak için ayakları şasiye hafifçe değdirin, bir kıvılcım atlaması olmalıdır.

Distribitörler : Distribitör oto elektriğini bujilere dağıtır. Ateşleme zamanını ayarlar. Hangi buji ne zaman ateşlenecek distribörce ayarlanır. Ateşleme avansı distribötörce verilir.

Pratik bir bilgi olarak distribitörünüzün kapağını açıp tevzi makarasını sağa sola döndürmeye çalışın. Çok fazla boşluk olmamalı ,2-3 mm oynama kabul edilebilsede fazlası distiribitörün değimesini gerektirebilir. Unutmadan tevzi makarasını eski konumunda bırakın. Distribitörlerin tevzi makara sistemi ,platin takımları ve çalışma prensipleri aynıdır, ancak avans mekanizmaları farklıdır. a. Mekanik avanslı distribitörler b. Mekanik ve vakum avanslı distribitörler. c. Tam vakumlu distribitörler (Ford çok kullanır). NOT: Piston üst ölü noktaya gelmeden yani gömlek içerisindeki en üst seviyesine gelmeden bir müddet önce ateşleme başlamalıdır. Ateşlemenin piston neredeyken başlayacağına avans denir.

Distribitör Parçaları :

a. Kam ve Mil : Platin ve tevzi makarasına hareket iletir. Kamda aracınızın silindir sayısı kadar köşe bulunur.

b. Platin Takımı ve Kondansatör : Akımın ani kesilmesi ve tekrar devreye hızla iletilmesini sağlar.

c. Distribitör Tablası : Platin takımı ve kondansatörü üzerinde taşır.

d. Tevzi Tertibatı : Tevzi makarası ,tevzi kömürü ve distribitör kapağından oluşur. Distribitörden gelen yüksek gerilimi buji kablolarına iletir.

e. Avans Mekanizması : Mekanik avanst yay ve ağırlıklardan oluşan bir regülatör bulunur. Vakum avansta ise vir vakum mekanizması ve yay — pim mekanizmaları bulunur.

f. Bağlama Kelepçesi : Distribitörün motor bloğuna bağlanmasını ve rolantideki sabit avansın verilmesini sağlar.

Ateşleme Avansı :

Yukarıda anlattığımız gibi piston gömlek içerisinde yukarı aşağı hareket ederken çıktığı en üst noktaya üst ölü nokta (üön) denir ,en alt noktaya ise alt ölü nokta (aön) denir. Ateşleme piston tam ü.ö.n. ya gelmeden ,piston kolu belli bir açıya geldiğinde yapılmalıdırki motordan verim alınabilsin. Çünkü yakıt birden bire tam olarak yanmaz ,yakıt yanarken piston hala hareket etmektedir. Piston ü.ö.n. ya geldiğinde yakıt tam olarak yanmış olmalıdır. Bu açı motorun devrine göre değişmektedir. Mesela motor 500 d/dak devirde iken 3 Derece ,3000d/dak devirde iken 18 derece civarıdır.

Her devirde motorun azami gücü verebilmesi için ateşleme zamanının belirlenmesine ateşleme avansı denilir. Avansı yakıt hava karışımı ,motor sıkıştırma oranı ,yakıt kalitesi gibi çeşitli faktörler etkiler.

Distribitör Avans Mekanizması :

Mekanizmanın görevi ateşlemenin tam zamanında doğru bujide gerçekleştirilmesidir. Avans mekanizması ateşleme zamanını ayarlarken motor devrini ve gaz kelebeğinin açıklığını baz alır. Avans ayarı bozuk motorlar vuruntu yapar ,motor çekişi düşer ,yakıt sarfiyatı artar ve motor devrinde düzensizliklere neden olur.

Rolanti devrinde ateşleme piston ü.ö.n. ya gelmeden hemen önce yapılır. Bu nedenle ateşleme avansı düşük olduğundan distribitör tespit kelepçesinden yapılabilir. Şöyleki distribitörü motor bloğuna sabitleyen kelepçe gevşetilir ve motor rolantide çalışırken distribitör komple hafif sağa sola hareket ettirilerek motor sesine ve devrine göre ayar yapılır. Uygun ses ve devire ulaşılınca kelepçe sıkılarak distribitör sabitlenir. Ancak devir arttıkça bu şekilde verilen avans yetmez.

Bu durumda yani yüksek devirlerdeki ateşleme avansını ayarlamak için mekanik avans ve vakumlu avans mekanizmaları farklı ayarlar gerekir.

a. Mekanik Avans Mekanizması :

Bir ağırlık ve yay mekanizmasıyla avansı ayarlar. Motor devri arttıkça merkez kaç kuvveti artarak ağırlıkları dışarı doğru açar ,devir düştükçede yay mekanizması ağırlıkları geri çeker. Ağırlıkların açılması ile platinleri açan kam avans vermiş olur.

b. Vakum Avans Mekanizması :

Emme manifoldu ve gaz kelebeğindeki vakudan faydalanarak avans ayarlar. Bir diyaframı vardır ve bu diyafram motora gaz verilmesiyle oluşan vakum ile distribitör tablasına hareket vererek avansı ayarlar. Mekanizma resimlerini inceleyerek daha net anlam çıkarabilirsiniz.

Mekanik avans tertibatı yüksek devirlerde ,vakumlu avans tertibatıda düşük devirlerde kullanışsızdır. Bu nedenle hem mekanik hem vakumlu mekanizmaya sahip distribitörler üretilmiştir. Yaygın olarak kullanılmaktadırlar. Aşağıdaki resimi inceleyin. Keza Ford firması sadece karbüratörden aldığı vakumla tam bir avans ayarı yapmanın yolunu bulmuştur. Bu sistemde iki vakum hortumu ile karbüratörün gaz kelebeği ve boğazından vakum elde edilir. Yüksek devirlerde gaz kelebeği vakumu ,düşük devirlerde boğazdaki vakum ile avans ayarlanır.

Distribitör Bakımı : Distribitörün platinlerinde makaralarında zamanla meme oluşabilir. Yada sürtünmeden kaynaklı aşınmalar olabilir. Oluşan memeler bize sorunla ilgili bilgide verir. Şöyleki ;negatif parçadan pozitif parçaya doğru ise yami pozitif parçada meme ,negatif parçada çukur oluşmuşsa kondansatör kapasitesi küçük geliyordur yada kondansatör ömrünü tamamlamak üzeredir. Pozitif platinden negatif platine geçiş var ise kondansatör fazla büyük seçilmiştir. Küçültülmelidir.

Son zamanlarda kullanılan bazı distribitörler için yedek parça bulmak çok zor olabilmektedir ,keza bazı tip distribitörler için tam bir söküm yapmak mümkün değildir. Distribitörün tevzi makarasını tutup sağa sola çevirmeye çalışın. Sağlam bir distiribitörde fazla boşluk olmamalıdır. Yok eğer sağa sola yarım santime yakın boşluk veriyorsa distribitör örünün sonuna gelmiştir. Platinlerde meme olup olmamasına bakın ve meme var ise kondansatörü yenileme yoluna gidin.

Avans Ayarı Nasıl Yapılır : Ayarlar sıcak motorda yapılmalıdır. Rolanti ayarı için distribitörü motor bloğuna bağlayan vida yada kelepçeyi hafifçe gevşetin. Çok boş yada sıkı olmamalıdır. Elinizle distribitörü hafif sağa sola çevirerek rolantide çalışan motorun avansını ayarlayın. Dönen parçalara ve kayışlara çok dikkat edin ,elinizi kaptırmayın. Avans ayarı yaparken motorun devirlenme hızına ve sesine bakılır. Bu şekilde ayarın yüksek devirlerdeki avansa etkisi çok az olur. Yüksek devir avansı için vakumlu tip distribitörlerde vakum diyaframı civarında bir vida bulunur. Bu vida ile vakum basıncı değiştirilerek avans ayarı yapılır. Esasen en iyisi avans tabancası denilen bir aparat ile profesyonel ayar yapmaktır. Mekanik avanslı distribitörlerde ise platin aralıkları yukarıda anlattığımız gibi distribitörü sağa sola çevirerek ayar yapılır.

Dikkat!! Elektronik ateşlemeli motorlar kendi avans ayarını kendisi yapar. Bu tip motorların distribitöründe sadece platin kullanılmışsa herhangi bir meme varmı ona bakılmalıdır. Meme varsa buna neden olan kondansatördür.

Dikkat!! Fazlaca hatalı avans vermek krank milini eğebilir hatta krank milini ,piston kollarını yada piston pimlerini kırabilir.

Dikkat!! LPG li araçlarda avansın biraz düşürülmesi motor ömrü ve yakıt açısından faydalı olacaktır.

Kolay Gelsin.